به نام خدا
تعریف خانواده چیست :
خانواده یک واحد اجتماعی، حاص ازدواج یک زن و یک مرد که فرزندان بدنیا آمده از آنها آن واحد را کامل می کنند. تعریف دیگری خانواده،مجموعه ای از کسانی که با اهداف و منافع مشترک زیر سقفی باهم زندگی می‌کنند. در اسلام،خانواده را گروهی تشکیل شده از افراد، دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی تعریف می‌کند که اقدام اولیه آن ازدواج مشروع زن و مردی می باشد و نکاح عقدی است.
طبق آن رابطه زناشویی بین آنها شروع شده و در پس آن طرفین وظایف وحقوق جدیدی را عهده دار می‌شوند. پایه تشکیل خانواده این است که زن و مردی تلاش می‌کنند اراده خود را برای ایجاد آن و پذیرفتن تکالیفی که شرع برای آنها تعیین کرده است به ثمر برسانند و بر این اصل خانواده یک تأسیس حقوقی به شمار خواهد آمد که اعضای آن به واسطه‌ی رشته خونی با هم پیوند ایجاد می کنند.
جامعه شناسان خانواده را یک تشکل تاریخی می دانند که از اجتماع کلی جدا نیست. واحدی اجتماعی است که در عین حال خصوصیت یک نهاد و یک گروه را دارا است. بر این اساس در عین مطالعه کلی خانواده باید به بعنوان یک نهاد و یک گروه ارادی نخستین هادی عضویت عنوان شود.
نهاد خانواده و اعضای آن :
خانواده حاصل ازدواج دو شخص یعنی زن ومردی است که ازطریق ازدواج مشروع با هم پیوند برقرار کرده اند تشکیل می شود. سازمان آن در موقعیت محدود که نماد آن را در جوامع صنعتی می بینیم متشکل از همسران و فرزندان است که با مشارکت هم به سوی مقصد و منافعی مشخصی جلو می‌روند.
در موقعیت دیگر خانواده متشکل از همسران و فرزندان و اقوام و بستگان از عمو و عمه، دایی و خاله، نوه ها و نبیره هاست، حتی در برخی از نقاط دیگر جهان مثل تونس، در مواردی به خانواده هایی بر می خوریم که به جزء همسران و فرزندان و خویشاوندان شامل همسایه ها هم می شوند که همه در مجموعه ای ازمکان‌ها و یا چادرها به صورت دسته جمعی زندگی می کنند.
و البته این پدیده خیلی عجیب نیست به این خاطر که قبایل از دیدی خانواده ها هستند و بعضی از آنها چنان درون گروهی باهم همگون هستند که حتی ازدواج بین اعضای قبیله را مشروع نمی‌دانند. موقعیت خانواده در جوامع گوناگون جهان فرق می کند، در بعضی از جوامع خانواده تک نفری است مثل آمریکا و در برخی از قبایل و جوامع اولیه تعداد آن تا صد نفر هم حاصل می شود
که هر کدام متناسب با امکانات مسئولیتی را بر عهده دارند ولی از نظر کلی تحت حمایت رئیس خانواده اند. در همه جوامع عوامر سازنده خانواده، یعنی زن و مرد براساس قراردادی شرعی یا عرفی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و این ترکیب با تولد فرزندان و قوی تر و همچنین پیچیده تر می شود. نوع و نحوه کشش ها به گونه ای است که حیات خانوادگی را محکم می‌کندو باعث انس و پیوند عمیق‌تری بین اعضاء می شود.
وظایف خانواده چیست :
ارضاء نیازجنسی طرفین به صورت مشروع وقانونی ، بقای نسل از طریق تولید مثل، نگهداری از فرزندان و حفظ آنان از خطرات برای پرورش نسل ، صمیمیت وایجاد همدلی ویکرنگی بین اعضای خانواده ایجاد زمینه ای برای رشد اعضای خانواده وفراهم کردن آسایش یکدیگر برای زندگی با تعامل در حقیقت ازدواج باعث می‌شود.
بین دونفر که هیچ رابطه ای وجود ندارد عشق و الفتی ایجاد شود که یار و غمخوار هم و محرم راز یکدیگر شوند. در مقابل رنج ها و مزاحمت ها از یکدیگر پشیبانی نمایند، زندگی خودشان را براساس مقررات استواری نظم دهند و به کمک یکدیگر شرایط رشد خود واعضای خانواده و اجتماع را فراهم آورند.
روابط اعضای خانواده :
روابط اعضای یک خانواده نسبت به هم بر پایه‌ی صمیمیت، ازخودگذشتگی وبخشش است. اعضا براساس خصوصیات عالی انسانی بایکدیگر سازگاری می‌کنند و حتی در مواردی همسر خود را مقدم می‌دانند. در خانواده مسئله همزیستیوجود دارد و این همزیستی ازیک طرف بین زن و شوهر است، از سوی دیگر بین پدر ومادر و فرزندان ، و همچنین بین برادران و خواهران و این هر سه بر اساس قوانینی است که تعالیم مذهبی و یا مکتب خانواده آن را قبول کرده ومورد توجه قرار داده است.
ظاهراً روابط صمیمانه زن و شوهر براساس نیازجنسی خود را نشان می دهد. ولی اگر با دقت وارد این روابط شویم به ویژه بعد از گذشت چندین سال زندگی به این نتیجه می‌رسیم که این انگیزه تحت تاثیر انس و صمیمیت و همدمی زوج قرار می گیرد،به آن صورت که حتی توانایی های ونیاز جنسی کم ویا از بین می رود ولی روابط هم چنان با صفا و با صمیمیتی بیشتری پا برجا می‌ماند.
دامنه این گونه روابط عاشقانه بین والدین بعدها فرزندان را همدرگیر می‌کند به طوری که پدران و مادران حاضرند زندگی خود را فدای فرزند کنند و از هستی و مال خود بدون هیچگونه توقعیی و چشمداشتی در راه خوشبختی او بگذرند.
نقش و اهمیت وجود خانواده :
خانواده تنها نظام اجتماعی است که تمام جوامع چه مذهبی وچه غیر مذهبی توسعه یافته ودر حال توسعه آن راپذیرفته اند و در جوامع گوناگون دارای نقش، جایگاه و منزلت های مختلف است. با این که هسته ای کوچک ازیک اجتماع بزرگ است در نظام اجتماعی مردم نقش مهم و تأثیرگذاری دارد..
خانواده مرکز اول همه سازمان ها و نهادهای اجتماعی یک نظام است.
تمام موقعیت‌های مربوط به 1- ایجاد تمدن 2- انتقال مواریث 3- رشد و شکوفایی انسانیت به آن مربوط و متصل می شود. تمام فرهنگ‌ها، عقاید و آداب، خصوصیت‌های فردی و اجتماعی از طریق اعضای یک خانواده به نسل جدید منتقل می گردد. جامعه متشکل از خانواده های است که ویژیگی آن از طریق روابط خانوادگی قابل وصف ودیدن است و هرکارمثبت ومنفی که در خانواده بوجود می‌اید
بخش مهم آن به جامعه هم می رسد وتاثیر می‌گذارد.انگیزه اعضای یک خانواده در انگیزه های اجتماع تأثیر می گذارد. چگونگی روش و سبک زندگی آن هم در اخلاق جامعه اثرگذار است.تشکیل خانواده خدمتی است به زن و مردی که برای حیات مشترک پیوندی برقرار کرده اند، و خدمتی است به جامعه از نظرحفظ کردن آن از عناصر فساد و لغزش و ایجاد احساس مسئولیت،و وجود کودک که نیاز به سرپرست و معلمی صالح ونکو دارد تا بتواند راه ورسم زندگی وتعالیم مفهوم زندگی را به او انتقال دهد.
ساختمان خانواده :
ساختمان و سازه‌ی خانواده در جوامع گوناگون از زمان دور تا عصر حاضر مختلف بوده و هست. موقعیت و اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن ماثربوده وباعث دگرگونی‌های زیادی شده است. امروزه ساخت خانواده در جوامع اولیه و متمدن به صورت تک همسری، چند همسری، چند زنی و حتی دربرخی از جوامع به صورت چند شوهری و حتی دراجتماعاتی اشتراکی زندگی چند زن با چند شوهر مرسوم است.
از نظر سلطه و اقتدار در زندگی قدیمی و امروز این جنبه ها احساس می‌شود: پدرسالاری، مادرسالاری ، نظام برابری که درآن پدر ومادر دارای یک درجه از اقتدار هستند. البته هنوزدر بیشتری از نقاط جهان امروز سلطه و فرمانراوایی از پدر یا شوهریک خانواده است اگرچه در مواردی خلاف آن هم دیده می شود که تفاوت‌هایی در آن هم مشهود است.
درببیشتر روابط خویشاوندی سبک مادرتباری و پدرتباری دیده می‌شود که اغلب دراکثر نقاط جهان فرزندان نام خانوادگی و لقب پدران را می گیرند ولی در برخی از جوامع اولیه اینطور نیست و خلاف آن دیده می شود. در بحث مدیریت خانواده در بیشتر موارد شوهرنقش «رئیس خانواده» و زن «مدیر داخلی» را دارند،که درفرهنگ اسلامی هم همین امرپیش گرفته می‌شود و پیش می‌رود.
موضوع کلی خانواده را شوهر طراحی می کند، تصمیمات مهم را او می گیرد و زن در عین مستقل بودن مطیع است و هردو برای زندگی بهتر وتربیت بهتر فرزندان تلاش می‌کنند ودوش به دوش کنار یکدیگر ایسناده‌اند تا آینده بهتری را رقم یزنند.
